Fraszka – definicja, przykłady użycia

Dowiedz się, jaka jest definicja fraszki i poznaj przykładowy zbiór fraszek.

Fraszka – definicja i cechy

Fraszka to gatunek liryczny. Utwory nim pisane charakteryzują się tym, że są pisane wierszem, podejmują różnorodną tematykę, a także posiadają niewielkie rozmiary. Jej nazwa wywodzi się od włoskiego słowa ,,frasca’’ co oznacza ,,gałązkę’’, czyli coś błahego, drobnego.

Początki fraszki, jako gatunku, możemy szukać już w starożytności, gdyż wywodzi się ona z epigramatu. Jest to krótka, często dwuwierszowa forma poetycka, która pisana jest dystychem elegijnym. Za twórcę epigramatu uważa się starożytnego Symonides’a z Keos. Używano ich najczęściej jako napisy na kamieniach nagrobnych czy przedmiotach codziennego użytku.

Inaczej mówiąc fraszka to krótki wierszowany utwór o wszelakiej tematyce, najczęściej jednak żartobliwej. Bywa zakończony puentą, która ma na celu zaskoczyć czytelnika. Wiele możemy się dowiedzieć o nich z samych fraszek, a najbardziej we fraszkach autotematycznych.

Fraszki nie są datowane przez co nie spotkamy ich ułożonych chronologicznie. Bardzo często jednak zawierają różnego rodzaju anegdoty, jak i nazwiska bohaterów różnych książek, wydarzeń historycznych czy adresatów. Właśnie dzięki temu można jedynie domyślać kiedy zostały mniej więcej napisane. Współczesne fraszki bardzo często posługują się komizmem językowym, natomiast te powstałe w czasach renesansu przeważnie posiadały charakter sytuacyjny. Wielu polskich poetów tworzyło fraszki, jednak do tych najpopularniejszych należy między innymi Wacław Potocki, Jan Kochanowski, jak i Julian Tuwim.

Rodzaje fraszek

Wyróżniamy także wiele rodzajów fraszek, oto niektóre z nich:

• humanistyczne – ,,Do dziewki” Jan Kochanowski,
• liryczne, – ,,Na fraszki” Wacław Potocki,
• historyczne –  ,,Na sokolskie mogiły” Jan Kochanowski,
• filozoficzne i refleksyjne – ,,O żywocie ludzkim” Jan Kochanowski,
• biesiadne – ,,O doktorze Hiszpanie’’ Jan Kochanowski,
• autotematyczne – ,,Do fraszek” Jan Kochanowski,
• autobiograficzne – ,,Do gór i lasów’’ Jan Kochanowski.

Fraszki Potockiego Wacława i Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski

Zbiór ,,Fraszek’’ Jana Kochanowskiego został wydany w Drukarni Łazarzowej w Krakowie w roku 1594. Przygotowany został przez samego autora, a jego wydanie nastąpiło zgodnie z wolą Kochanowskiego.

,,Fraszki’’ podzielone zostały na trzy księgi, polski autor tworzył je na przestrzeni około dwudziestu lat. Jednak znaczna większość z nich powstała w czasach, gdy Kochanowski przebywał na dworach. Są to lata tysiąc pięćset pięćdziesiąt dziewięć – siedemdziesiąt cztery.

Pozostałe powstały po przeprowadzce poety do Czarnolasu. Fraszki w owych zbiorach nie zostały ułożone chronologicznie jednak w pierwszej, jak i drugiej księdze przeważają fraszki z okresu dworskiego. Natomiast trzecia księga dotyczy tylko okresu czarnoleskiego.

To właśnie Kochanowski był autorem określenia fraszka, a także on wprowadził do literatury polskiej ten typ utworu podobny do epigramatu. Nie zamykał się on także w określonej metryce pisania fraszek. W swoich zbiorach posiada zarówno te pięciogłoskowe, jak i te siedmiogłoskowe i ośmiogłoskowe. Znajdziemy tam także dwa rodzaje dziesięciogłoskowych oraz czternastogłoskowych.

Większość fraszek napisanych przez Kochanowskiego jest dedykowane komuś bądź czemuś.

Przykłady fraszek Kochanowskiego

• ,,Do fraszek”,
• ,,Do gór i lasów”,
• oraz ,,Do doktora”.

Pisał on również na kogoś:

• ,,Na fraszki’’,
• ,,Na dom w Czarnolesie’’,
• czy ,,Na Barbarę’’.

Często także pojawiały się fraszki o czymś albo o kimś:

• ,,O miłości’’,
• ,,O żywocie ludzkim’’,
• a także ,,O gąsce’’.

Wacław Potocki

Urodził się on w 1621 roku w Woli Łużańskiej. Fraszki musiały zajmować bardzo ważne miejsce w życiu polskiego poety, ponieważ pisał je on aż przez czterdzieści osiem lat, czyli przez cały okres swojego zawodu literackiego. Charakterystyczną cechą w fraszkach Wacława Potockiego jest to, że każdą mianował jakąś literą przy redakcji, na przykład:

• literka P – została przydzielana morałom i przypowieścią,
• literka F – oznaczała fraszki,
• z kolei literka N – dotyczyła narracji, opowiadań, jak i anegdot.

Wacław Potocki najczęściej utożsamiał się z fraszką jako z wierszem o niezbyt poważnej tematyce. Jego teksty bardzo często miały charakter rubaszny, frywolny, a czasem również erotyczny. Bardzo często jego fraszki były adresowane do osoby anonimowej, a nadawca zwracał się w drugiej osobie liczby pojedynczej. Czasem jednak bohaterowie byli wymieniani z imienia bądź nazwiska, na przykład: ,,Do jegomości pana Andrzeja Lubienieckiego’’ czy ,,Do nowego szlachcica’’.

Przez historyków literatury Wacław Potocki czasem oskarżany jest o ograniczone horyzonty, jak i prymitywizm. Jednak polski twórca bardzo często przybierał, oczywiście w sposób retoryczny, maskę prostaka. Jego twórczość charakteryzuje się konkretnym charakterem metafor oraz plastycznością opisu. Najpopularniejszą fraszką Wacława Potockiego jest utwór ,,Na fraszki’’ oraz ,,Do łysego’’.

Jan Sztaudynger

Jest to jeden z najbardziej współczesnych autorów fraszek. To właśnie dzięki jego twórczości fraszka przeżyła do dnia dzisiejszego w polskiej literaturze. W swoich utworach również odwoływał się do zagadnień wszelkiego rodzaju. Od tematyki filozoficznej do humorystycznej.